Saopštenje s redovnog zasjedanja Svetog Arhijerejskog sabora SPC-a održanog u Patrijaršijskom dvoru u Beogradu, od 14. do 25. maja 1996. godine
Objavljujemo, bez prevođenja, ovo službeno priopćenje za javnost vrhovništva Srpske Pravoslavne Crkve, za uvid u unutrašnje duhovne i ćudoredne prilike na njezinu području i za mogućnost usporedbe s odgovarajućim prilikama kod nas i u drugim dijelovima svijeta. Sveti arhijerejski sabor je skup svih biskupa (arhijereja) dotične autokefalne Pravoslavne Crkve, što donekle odgovara katoličkoj biskupskoj konferenciji. Sveti arhijerejski sinod je manji skup koji, zajedno s patrijarhom, trajno vodi crkvene poslove u razdobljima između zasjedanja sabora, kao što to na područjima katoličke biskupske konferencije vrši njezino Stalno vijeće.
Pored saslušanja izvještaja o zbivanjima u svim oblastima crkvenog života u toku poslednje godine, i pored tekućih problema, Sveti Arhijerejski Sabor je, na svom ovogodišnjem redovnom majskom zasedanju, posebnu pažnju posvetio svestranom unapređenju života Crkve i poverenog joj naroda u ovom tragičnom istorijskom trenutku. Pažljivo proučivši i sagledavši novonastale prilike u kojima se našla Crkva i naš narod posle strašnog građanskog rata, Sveti Arhijerejski Sabor je zacrtao nove smernice za ostvarenje unutarnje i spoljašnje misije Crkve.
Poslednjih šest godina, bile su godine probuđenih nada u mogućnosti korenitih promena u našem društvu, ali su se pokazale i kao godine velikih nesreća i razočarenja. Postalo je jasno svima iz onog što se dogodilo da je narod mnogo više i dublje ugrožen duhovno i moralno bivšim ateističkim totalitarnim sistemom nego što se to mislilo. Utoliko je i odgovornost Crkve danas veća. Ne samo u zbrinjavanju stotina hiljada prognanika iz Srpske Krajine, Slavonije i sa prostora bivše Bosne i Hercegovine, nego prvenstveno u staranju o duhovno moralnom preporodu naroda i o njegovom vraćanju veri i živom sabornom predanju Crkve. Saboru je postalo jasno i očevidno da bez duhovno-moralne obnove nema mogućnosti za obnovu svih ostalih oblasti društvenog i narodnog života. U tom pogledu Sabor naročito zabrinjava bezsadržajnost i bezidejnost prosvete u Srbiji i Crnoj Gori. Prosveta kod nas u zemlji ostala je po duhu i dalje marksistički utemeljena. Iako su škole u jednom trenutku počele da se otvaraju za dobro i blagorodno dejstvo Crkve, one se, po direktivama, ponovo počinju zatvarati u svoj začarani ideološki krug. Pri tome su pokoljenja koja stasavaju ugrožena destruktivnim silama savremenog sveta više negoli ikada ranije. Mnogi sadržaji koji se nude na televiziji, radiju, novinama, muzika, potrošački duh, sekte – sve to kao da ima za osnovni cilj uništavanje poslednjih ostataka hrišćanske vere i etike u duši savremene mladeži. Kriminal, razvrat, obesveštenje porodice i porodičnog ognjišta, čedomorstvo i drugi poroci postaju maltene prirodne i normalne stvari. Zato, Sabor poziva svoje sveštenstvo i verni narod na jednodušnost i revnost u ispunjavanju Evanđelja i svedočenju rečju i delom večnih evanđelskih istina i vrednosti, a time i večnog smisla ljudskog postojanja. Potrebno nam je više posta i molitve, više čitanja Svetog Pisma, više propovedi i veronauke, više misionarskog duha i njegovanja duha pokajanja, više sloge i istinske slobode.
Sabor se raduje mogućnosti nauke o veri kao najomiljenijeg predmeta u školama Republike Srpske, u Austriji i našim prekomorskim eparhijama, u nadi da ae se za to uskoro stvoriti uslovi i u školama Srbije i Crne Gore.
Sabor i ovog puta izražava svoju duboku zabrinutost zbog nepravednog i nejednakog odnosa predstavnika međunarodne zajednice prema stranama-učesnicama u nesrećnom građanskom ratu na tlu bivše Jugoslavije. Prvi put u istoriji sudi se na Haškom tribunalu za ratne zločine manje-više samo čelnicima i predstavnicima učesnika građanskog rata jedne, srpske starne, i time se u stvari izvodi na sud jedan čitav narod. Politieka instrumentalizacija pravde i međunarodnog prava u Hagu, ako se sprovede do kraja, ostaće kao tamna mrlja na licu savremenog sveta.
Crna senka Dejtonskog diktata pomračuje na žalost i vidike mnogih u našem narodu, stvarajući u njemu nove deobe i razdore.
Sabor je zabrinut, također, i povampirenjem starih totalitarnih metoda u našem društvu i time gušenja razvoja i napretka zametaka demokratije i slobode kod nas. Zabrinut je ne malo i sve većim produbljivanjem socijalnih razlika u narodu. Ne samo hiljade prognanih sa svojih ognjišta nego i ostali narod postaje sve siromašniji u odnosu na nove bogataše, koji bukvalno preko noći, bogate se najčešće grabežom i otimačinom tuđe muke, zgrću bogatstva za sebe.
Nekadanji zagovornici nasilne “nacionalizacije” dobara, danas prisvajaju sebi opštenarodno dobro koje niti je pripadalo njima niti njihovim očevima. Od velikih komunista postaju veliki kapitalisti, često koristeći svoj službeni položaj i ulogu u društvu. Tako je došla, sad pod novim izgovorom ponovo na udar i crkvena imovina, sastavljena od zaveštanja i zadužbina čitavih pokolenja, koja svakome može danas pripasti samo ne Crkvi, njenom zakonitom čuvaru i vlasniku!
U svom staranju o crkvenoj prosveti, Sabor je doneo odluku da se Bogoslovija Sveta Tri Jerarha sa Diveibara privremeno premesti u Srbinje, dok se ne stvore povoljni uslovi za njen povratak u manastir Krku.
Sveti Arhijerejski Sabor je zbog bolesti i dokazane nemoći Njegovog Visokopreosveštenstva Mitropolita novogračaničkog g. Irineja, postavio za administratora Mitropolije novogračaničke Njegovu Svetost Patrijarha srpskog g. Pavla i dodelio mu za pomoćnika u obavljanju poslova Mitropolije Njegovo Preosveštenstvo Episkopa australijsko-novozelandskom Mitropolije novogračaničke g. Savu.
Sveti Arhijerejski Sabor je po molbi razrešio dužnosti administratora Eparhije temišvarske Njegovo Preosveštenstvo Episkopa šumadijskog g. Savu, a za novog administratora iste odredio Njegovo Preosveštenstvo Episkopa slavonskog g. Lukijana.
Sveti Arhijerejski Sabor je odlučio da, u narednom mandatnom periodu Sveti arhijerejski sinod radi u sastavu: Njegovo Visokopreosveštenstvo Mitropolit dabrobosanski g. Nikolaj, Njegovo Preosveštenstvo Episkop žički g. Stefan, Njegovo Preosveštenstvo Episkop šumadijski g. Sava i Njegovo Preosveštenstvo Episkop niški g. Irinej.